Mgbe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị, ahụhụ ndị a kpara ụwa aka ọjọọ, mana n'afọ 1950, e jiri ọgwụ ahụhụ bụ́ dichlorodiphenyltrichloroethane (DDT) kpochapụ ha kpamkpam. E mechara machibido kemịkalụ a iwu. Kemgbe ahụ, ahụhụ a a na-ata n'obodo ukwu a alọghachila n'ụwa niile ma nwee ike iguzogide ọtụtụ ọgwụ ahụhụ e ji achịkwa ha.
Nnyocha e bipụtara na Journal of Medical Entomology kọwara etu otu ndị nyocha si Virginia Tech, nke onye ọkachamara n'ihe gbasara ụmụ ahụhụ obodo bụ Warren Booth, si duru, si chọpụta mgbanwe mkpụrụ ndụ ihe nketa nke nwere ike ibute iguzogide ọgwụ ahụhụ.
Nchọpụta ndị a sitere na nnyocha Booth mere maka nwa akwụkwọ gụsịrị akwụkwọ bụ Camille Block iji zụlite nkà ya na nnyocha molekul.
“Ọ bụ naanị njem ịkụ azụ,” ka Booth, osote prọfesọ nke mmụta ihe gbasara ọrịa na-efe efe na Joseph R. na Mary W. Wilson College of Agriculture and Life Sciences kwuru.
Booth, ọkachamara n'ihe gbasara ahụhụ ndị bi n'obodo ukwu, amalarị maka mgbanwe mkpụrụ ndụ ihe nketa na mkpụrụ ndụ akwara nke ọchịcha na ijiji ọcha nke ndị German nke na-enye ike iguzogide ọgwụ nje. Booth tụrụ aro ka Brooke nyochaa otu ihe atụ nke ahụhụ ndị bi n'ime mmadụ 134 dị iche iche nke ụlọ ọrụ nchịkwa ahụhụ nke North America chịkọtara n'etiti 2008 na 2022 iji chọpụta ma ha nwere otu mgbanwe mkpụrụ ndụ ahụ. Nsonaazụ gosiri na ahụhụ abụọ sitere na mmadụ abụọ dị iche iche bu mgbanwe ahụ.
"E mere (nchọpụta) a n'ezie site na ihe atụ 24 m ikpeazụ," ka Block, onye na-amụ banyere entomology ma bụrụkwa onye otu Invasive Species Collaboration kwuru. "Agaghị m eme ihe gbasara bayoloji molekul mbụ, yabụ ịmụta nkà ndị a dị oke mkpa nye m."
Ebe ọ bụ na ọnụọgụgụ ụmụ ahụhụ dị n'ime ụlọ ahụ bụ otu ihe ahụ, nke bụ isi n'ihi na ha na-amụ nwa, otu ihe nlele sitere na mmadụ ọ bụla na-ezukarị iji nọchite anya otu ahụ dum. Agbanyeghị, iji chọpụta na Brock achọpụtala mgbanwe ahụ n'ezie, Booth nwalere ihe nlele niile sitere na mmadụ abụọ a chọpụtara.
"Mgbe anyị nwalechara ọtụtụ mmadụ n'ime mmadụ abụọ ahụ ọzọ, anyị chọpụtara na ha niile bu mgbanwe a," Booth kwuru. "Ya mere, ha ghọrọ ndị na-ebu mgbanwe ndị a, mgbanwe ndị a bụkwa otu ihe ahụ anyị hụrụ na ọkpa ndị Germany."
Site na nnyocha o mere gbasara akịrịka ndị Germany, Booth chọpụtara na iguzogide ọgwụ nje ha bụ n'ihi mgbanwe mkpụrụ ndụ ihe nketa dị na mkpụrụ ndụ akwara ha, nakwa na usoro ndị a dabere na gburugburu ebe obibi.
"E nwere mkpụrụ ndụ ihe nketa a na-akpọ mkpụrụ ndụ ihe nketa Rdl. Achọpụtala ya n'ọtụtụ ụdị ahụhụ ndị ọzọ ma jikọtara ya na iguzogide ọgwụ ahụhụ," ka Booth, onye nchọpụta na Fralin Institute of Life Sciences kwuru. "Mgbanwe a dị na ọkụkọ niile nke ndị Germany. Ihe ijuanya bụ na anyị ahụbeghị otu ìgwè mmadụ nke na-anaghị ebu mmụgharị a."
Dịka Booth si kwuo, fipronil na dieldrin—ọgwụ ahụhụ abụọ a gosipụtara na ha dị irè megide ahụhụ n'ọmụmụ ihe ụlọ nyocha—nwere otu usoro ọrụ, yabụ n'echiche, mgbanwe a nwere ike ibute mmepe nke iguzogide ọgwụ abụọ ahụ. A machibidoro Dieldrin kemgbe afọ 1990, mana a ka na-eji fipronil agwọ nkịta na nwamba, ọ bụghị maka njikwa ahụhụ.
Booth na-enyo enyo na ọtụtụ ndị nwe anụ ụlọ na-eji ntụ ntụ fipronil agwọ anụ ụlọ ha na-ekwe ka pusi na nkịta ha hie ụra na ha, na-ekpughe ihe fọdụrụ na fipronil. Ọ bụrụ na ahụhụ abata n'ebe dị otú ahụ, ha nwere ike ibute fipronil n'amaghị ama ma nwee ike ibute mmụba nke ụdị a n'ime ndị mmadụ.
“Anyị amaghị ma mgbanwe a ọ dị ọhụrụ, ma ọ pụtara ma emechaa, n'oge ahụ, ma ọ bụ ma ọ dịlarị n'etiti ndị mmadụ afọ 100 gara aga,” ka Booth kwuru.
Nzọụkwụ ọzọ ga-abụ ịgbasa ọchụchọ iji chọpụta mgbanwe ndị a n'ụwa niile, ọkachasị na Yuropu, na ihe ngosi ihe mgbe ochie site n'oge dị iche iche, ebe ọ bụ na ahụhụ ndị dị n'elu akwa adịla ihe karịrị otu nde afọ.
Na Nọvemba afọ 2024, Booth Labs ghọrọ ụlọ nyocha mbụ nke nwere usoro nhazi nke mkpụrụ ndụ ihe nketa dum nke ahụhụ akwa nkịtị.
"Nke a bụ nke mbụ a na-enyocha usoro mkpụrụ ndụ ihe nketa nke ụmụ ahụhụ a," Booth kwuru. "Ugbu a anyị nwere usoro mkpụrụ ndụ ihe nketa, anyị nwere ike ịmụ ihe atụ ndị a nke ụlọ ihe ngosi nka."
Booth kwuru na nsogbu dị na DNA ebe ngosi ihe mgbe ochie bụ na ọ na-agbaze n'ime obere iberibe ngwa ngwa, mana ndị nchọpụta nwere ugbu a ihe nlereanya kromozom nke na-enye ha ohere iwepụta iberibe ndị a ma hazie ha na kromozom ndị a iji wughachi mkpụrụ ndụ ihe nketa na mkpụrụ ndụ ihe nketa.
Booth kwuru na ụlọ nyocha ya na-arụkọ ọrụ na ụlọ ọrụ ndị na-ahụ maka njikwa ahụhụ, yabụ ọrụ ha na-arụ iji chọpụta mkpụrụ ndụ ihe nketa nwere ike inyere ha aka ịghọta mgbasa zuru ụwa ọnụ nke ahụhụ akwa na ụzọ isi kpochapụ ha.
Ugbua Brock emeela ka nkà ya dị na bayọlọjik nke ihe ndị dị ndụ pụta ìhè, obi dị ya ụtọ ịga n'ihu na nnyocha ya gbasara mgbanwe obodo.
"Ahụrụ m evolushọn n'anya. Ọ na-atọ m ụtọ nke ukwuu," ka Block kwuru. "Ndị mmadụ na-enwe njikọ dị mma na ụdị osisi ndị a dị n'obodo ukwu, echere m na ọ dị mfe ime ka ndị mmadụ nwee mmasị na ahụhụ n'ihi na ha ahụla ha n'onwe ha."
Lindsay Myers bụ onye nyocha postdoctoral na Ngalaba Entomology na onye otu ọzọ nke otu nyocha Booth na Virginia Tech.
Virginia Tech, dịka mahadum zuru ụwa ọnụ, nke ọha na eze na-akwụ ụgwọ ya, na-egosi mmetụta ya site n'ịkwalite mmepe na-adịgide adịgide n'obodo anyị, na Virginia, na gburugburu ụwa.
Oge ozi: Disemba-12-2025